Preek van zondag 29 september

Arbeiders in de wijngaard

Er klopt iets niet, helemaal aan het einde van onze lezing en ook niet in het bijpassende lied dat we zongen. De eersten worden niet zomaar de laatsten of andersom, Want alle arbeiders krijgen evenveel. Er had beter kunnen staan: de laatsten worden als de eersten, ze krijgen eenzelfde loon ook al hebben ze niet de hele dag maar slechts één uur gewerkt. Ik vermoed – de tekst laat dat in het midden – dat we dit niet aan Jezus maar aan Matteüs als verteller moeten toeschrijven. Want waar Jezus meestal aanstuurt op een open einde, heeft deze evangelist de neiging om een verhaal of gelijkenis met een eigen kwinkslag af te sluiten. In de zin van: zo zien we maar weer, de moraal van dit verhaal, dat de laatsten de eersten worden en de eersten de laatsten. Zoiets doet Matteüs graag. En goed, dat geldt misschien voor de volgorde van uitbetalen maar dat is nu een bijkomende zaak. Hier wordt niemand achtergesteld, maar wel worden sommigen op een royale manier bevoordeeld. Zonder dat ze meer krijgen, nee, ieder krijgt hetzelfde loon. En dat is een dagloon, een dinar of denarie, het bedrag dat nodig is om je gezin te onderhouden. Dat is het mooie, humane van deze landsheer, hij wil niet dat iemand die dag met honger naar bed gaat. Dat hoort bij het ‘nieuwe’ van het koninkrijk. Zo royaal is God in zijn liefde voor ons, klinkt door in deze gelijkenis van Jezus. Zo gaat het toe in de nieuwe wereld die hem voor ogen staat. Daar komt geen mens tekort en is volop leven. Daar krijgt ieder z’n dagelijks brood, daarin mag het ook niemand aan liefde ontbreken. Daar krijg je wat je nodig hebt.

Bij dit verhaal moest ik denken aan de af en toe oplevende discussie over de invoering van een basisinkomen. Kun je als land zo’n systeem ontwerpen dat ieder mens hoe dan ook een vast loon ontvangt waarvan je kunt leven? Zodat je geen ingewikkeld systeem hoeft op te tuigen met uitkeringen, subsidies en geldpotjes, laat staan voedselbanken, waarmee mensen die uit hun werk raken of om andere reden richting de armoede drijven alsnog op een bestaansminimum worden gebracht. Dat basisloon mag je dan zelf onbeperkt aanvullen door heel veel of hard te werken. Maar je kunt ook kiezen voor minder werk en geld omdat je meer vrije tijd wilt hebben om van te genieten. De Zwitsers hebben er serieus over nagedacht en hielden er een paar jaar geleden zelfs een referendum over. Het voorstel haalde het niet, ik denk dat men vreesde dat de prikkel tot werken bij teveel mensen gaat ontbreken. Hier in Nederland is Rutger Bregman, de man die meent dat de meeste mensen wel deugen, al jaren een pleitbezorger van zo’n basisinkomen. Of het echt mogelijk is, financieel en economisch, weet ik niet goed. Maar het had een grote groep mensen een bijzonder pijnlijke toeslagenaffaire bespaard, want toeslagen heb je in zo’n systeem niet meer nodig. En ook niet onbelangrijk: het zou veel mensen aan de onderkant bevrijden van hun nare gevoelens van afhankelijkheid, vernedering en schaamte.

In deze gelijkenis komen we een landheer tegen die niemand onrecht doet maar ondertussen bijzonder royaal is naar mensen die tekort dreigen te komen. Maar als wij een referendum over hem zouden houden, is de kans groot dat de uitkomst zou zijn: deze man is niet van deze wereld. Ja, net als de Zwitsers denk ik dat veel Nederlanders zouden kiezen voor ‘loon naar werken’. Op deze wijze laat Jezus ons zien dat God en zijn koninkrijk inderdaad niet zomaar van deze wereld zijn. Want in die wereld van ‘alles nieuw’ kijken mensen met andere ogen om zich heen. Daar gaat het er niet om wat iemand waard is of verdient, maar wat iemand nodig heeft. Daar is oog voor de wanhoop van die arbeiders die daar de hele dag werkeloos op de markt staan en vrezen met lege handen naar huis te moeten, naar hun partner en kinderen. Daar is ook oog voor wie op andere terreinen te kort komen: voor wie geen aandacht of liefde krijgen, voor wie geen goede zorg of plek krijgen als ze ziek worden of gehandicapt raken., voor wie worden vermalen in het spel van de machten.

In Gods koninkrijk is oog voor allen die niet mee tellen in een wereld die vaak bikkelhard en veeleisend is, en waarin wie niet goed kan meekomen genadeloos afgedankt kan worden. Als kerk, laat Jezus ons zien, mogen we die rentmeester zijn die in naam van de landheer alle arbeiders geeft wat ze nodig hebben. En die begint met de laatsten, die dus niet zomaar de eersten worden maar wel net zo behandeld worden als de eersten. In de kerk kijken we elkaar niet aan op achtergrond, status of rijkdom. Wel kijken we naar elkaar om en proberen we erop te letten dat niemand te kort komt aan wat dan ook.

In een commentaar bij deze tekst merkte iemand op dat de plek waar deze arbeiders aan het werk gaan opvallend is. Ze hoeven geen knollenveld om te ploegen of op rotsen te hakken in een steengroeve. Nee, ze gaan aan de slag in de wijngaard, een plek waar de druiven groeien die je kunt eten of drinken en zo voor veel levensplezier zorgen. Een goed glas wijn, wist men in de Bijbel al, is niet te versmaden, zeker niet als we het binnen de perken houden. Die wijn staat ook symbool voor de vrede en vreugde die je samen viert. Niet voor niets wordt van Jezus vertelt dat Hij op een bruiloft te Kana water in wijn verandert. Hij wil op aarde liefde en vrede brengen, Hij wil alles nieuw maken. En daar dragen de arbeiders in deze gelijkenis elk op hun manier ook aan bij, of ze nu één of twaalf uur hebben gewerkt. Ja, ook de laatkomers worden gewaardeerd. Dus ook als u na vandaag bedenkt: ik wil wel een taak in de kerk vervullen: wees welkom!

Dat is een mooie opdracht voor ons allemaal, als volgelingen van Jezus: bouw mee aan het koninkrijk en aan een kerk die daaraan dienstbaar is. En in het bijzonder vragen we dat aan de mensen die als ambtsdrager, rentmeester of medewerker aan de slag gaan. Dat zal heus niet altijd feest zijn, bij vlagen is kerkenwerk ook zwaar en lastig, maar laat het toch vooral bijdragen aan de liefde en vreugde, aan de troost en inspiratie die we met elkaar willen delen. Laat de kerk uitgroeien tot een wijngaard waar ieder zich gekend en geliefd weet en ieder tot zijn of haar recht komt. De eersten en de laatsten, ja de laatsten als de eersten.
Trouwens, krijgt u bij dit verhaal ook zo’n zin in een glas wijn? Amen

terug

Agenda

Kerkdiensten:

Zondag 16 maart 9.15 uur
Grote Kerk - Protestantse gemeente
Tweede Zondag van de Veertigdagentijd

Opnamen livestream

Tijdens de diensten worden opnamen gemaakt t.b.v. de livestream.

Uitzenden van een kerkdienst

Op kerkdienstgemist.nl hebben we een gemeenschappelijke online omgeving met de Hervormde gemeente.

YouTubekanaal met filmpjes

Op het YouTube kanaal van onze gemeente zijn speciaal opgenomen filmpjes te bekijken.
you tube kanaal pkn Wijk bij Duurstede

Filmpje Grote Kerk

Perry Bosman maakte met behulp van een drone een prachtig filmpje van de binnenkant van de Grote kerk. Het loont de moeite om er vierenhalve minuut voor uit te trekken: https://youtu.be/2S0qyhnioOA

Preek