Preek van zondag 7 mrt. 2021 Preek van zondag 7 mrt. 2021
De reiniging van de tempel

Een woedende Jezus, die met een zweep het tempelplein schoonveegt, dat is even wennen. Voor velen is Hij toch vooral de man met de eeuwige glimlach die voor iedereen wel een goed woord over heeft. Net als Indische goeroes die zoveel kunnen glimlachen dat je ze bijna niet meer vertrouwt. Want je kunt niet alles weglachen. Maar wat moeten we met deze woede van Jezus? Past dat wel bij hem? En waar heeft dat dan mee te maken? Tegenwoordig zijn steeds meer mensen boos, het begint bij hun identiteit te horen. In de media kunnen ze eindeloos praten over het onrecht dat op hun pad kwam. Zo we kennen vandaag de dag zelfs de boze burger. Met name boos op de overheid en de politiek, en verder op alles en iedereen behalve zichzelf. Want over zelfreflectie of hun eigen lek en gebrek moet je het niet hebben. Nee, het ligt altijd volledig aan de ander die jou tot slachtoffer heeft gemaakt. En helaas, zo bleek uit de toeslagenaffaire, helaas kan zoiets inderdaad gebeuren. En er zullen altijd misstanden blijven. Maar dat is geen reden om zonder nuance boos te zijn op iedereen die niet zegt of doet wat jij zou willen. Nee, de boze burger kijkt vaak niet verder dan z’n eigen neus lang is. Al vermoed je ook dat er iets anders onder zit, met name angst. Angst om niet gezien te worden en niet mee te tellen.

De woede van Jezus richt zich op de tempel. Het monumentale bouwwerk in Jeruzalem dat in zijn tijd al bijna 1000 jaar oud was. Want toen, 1000 jaar eerder, heeft koning Salomo, de zoon van David, dit heiligdom laten bouwen. Salomo, die in I Kronieken niet alleen ‘man van vrede’ maar zelfs ‘zoon van God’ genoemd wordt. Misschien is u dat opgevallen? Hij zal voor mij een zoon zijn, belooft God, en ik voor hem een vader. Dat doet sterk denken aan de woorden die Jezus te horen kreeg bij zijn doop. Deze Salomo bouwde een tempel die in zijn tijd beroemd was maar 400 jaar later grondig werd verwoest door de Babyloniërs. Het begin van de ballingschap waaruit de joden zo’n 50 jaar later mochten terugkeren. Toen, rond 500 voor Christus, werd de tempel herbouwd, maar het complex had veel van zijn oude glans verloren. Een pijnlijk gemis daarbij was de ark van het verbond, die verloren was gegaan en nooit meer is teruggevonden. De ark waarin de stenen platen met de Tien Geboden lagen.

Maar goed, de tempel stond er weer en zou nog zo’n 500 jaar bestaan. En wat ook bijzonder is: in de tijd van Jezus werd net een grote renovatie afgerond. Want koning Herodes, een berucht man vol bouwdrift en megalomane plannen, had het tempelcomplex grondig laten restaureren, uitbreiden en verfraaien. Daarop slaan de 46 jaar, die hier in Johannes 2 worden genoemd. Maar liefst 46 jaar heeft de bouw van deze tempel geduurd, aldus de joden die Jezus aanspreken, en u wilt hem in drie dagen weer opbouwen. Ze begrepen niet, aldus Johannes, dat Jezus opeens over de tempel van zijn lichaam sprak en daarmee over zijn komende opstanding. Dat hadden ook zijn leerlingen pas later door, vertelt Johannes er eerlijk bij.

De kritiek van Jezus op de tempel doet sterk denken aan de kritiek van Maarten Luther op de kerk. In 2017, het Lutherjaar, hebben we aan de overkant, in Calypso, de film over zijn leven kunnen zien. Als goed katholiek monnik en theoloog kwam hij in conflict met zijn kerk en de paus. Van grote betekenis daarbij was een eerdere reis vanuit Duitsland naar Rome. Daar zag Luther hoe een godsdienst kon ontaarden in big business. Alles was te koop, tot aan de vergeving van je zonden toe en het zielenheil van wie zijn overleden. En terwijl veel mensen straatarm waren, was de kerk steenrijk en bouwde zij een megalomane basiliek, de Sint Pieter in Rome. Ik weet niet hoeveel doden daarbij vielen ‒ de bouw duurde meer dan 100 jaar ‒ maar vrees dat het aantal niet onderdoet voor Qatar. Dat alles was niet tot eer van God en tot heil van de mensen, zag Luther, maar stond dat juist in de weg. Maar toen hij zijn kerk wilde hervormen, leidde dat uiteindelijk tot een breuk. Katholieken en protestanten gingen destijds uiteen en zijn nu nog altijd verdeeld.

Zoiets geldt ook voor Jezus: wat Hij in gang zet, onder andere met zijn tempelkritiek, begint als een hervorming van het jodendom. Maar het loopt uit op een nieuwe beweging. Op den duur ontwikkelt het christendom zich tot een eigen godsdienst waarin ook niet-joden gaan meedoen en die meer en meer haar eigen weg gaat. En in dat christendom, kun je zeggen, wordt Jezus de nieuwe tempel. Want voor christenen gaat de weg naar en de omgang met God via hem lopen. Niet meer via de tempel, want dat kon ook niet meer. Nee. die prachtig gerestaureerde tempel van Herodes, die nog maar net klaar was, werd in 66 na Christus door de Romeinen volledig verwoest. Hij is nooit meer herbouwd, en voor christenen was dat ook niet meer nodig. Waar joden hun weg naar God via de Thora zochten, de wet van Mozes, zochten christenen die weg nu via Jezus als hun meester en gids. En het oude tempelplein? Daarop staan nu twee indrukwekkende moskeeën. Er is alleen nog die ene muur die iedereen kent: de klaagmuur.

Maar vanwaar die enorme woede van Jezus? Dat is geen alledaagse woede. Wat Jezus drijft, is een heilig vuur, een heilige verontwaardiging om wat Hij als goede jood niet kan aanzien. Het is de hartstocht, citeert Johannes uit de psalmen, voor Gods huis die hem verteert. Hij ziet het meest kostbare wat Hij kent, het huis van gebed, het huis van de Vader, in zijn tegendeel verkeren. Het heiligdom wordt ontheiligd. De tempel waar je de Eeuwige wilt ontmoeten, waar je je kleinmaakt en stil wordt, is verworden tot een rumoerige marktplaats. De mammon, de god van het geld, heeft de touwtjes in handen genomen. Hebzucht gaat de boventoon voeren. Helaas zie je dat in de wereld van de godsdienst nogal eens gebeuren. Alle religies krijgen daarmee te maken: goeroes in India, financieel wanbeheer in moskeeën, TV-dominees in Amerika, velen zijn niet bestand tegen de verleiding van het grote geld.

In de wereld van de handel en economie kijken we daar al niet meer van op. Ja, als ik als burger naar mijn eigen boosheid kijk, dan gaat die vooral in de richting van de financiële wereld. Zo hebben de banken in 2008 met hun malafide producten een enorme crisis veroorzaakt. Toch gaan de meesten, nadat ze door de overheid gered zijn, vrolijk door met hun ondoorzichtige plannen en extravagante bonussen. Of neem allerlei hedgefunds, groepen steenrijke investeerders, die erop uitzijn zo snel mogelijk zoveel mogelijk winst te maken. Bijvoorbeeld door in te spelen op en te profiteren van faillissementen. Dat doen ze zonder zich te bekommeren om de bedrijven, banen en gezinnen die ze daarmee kapot maken. Ik weet niet of u op dit moment de gang van zaken rond Gamestop een beetje volgt. Daar zie je hoe burgers samen proberen de financiële macht van zulke grote graaiers te breken. Ja, tegenwoordig staan zulke hedgefunds symbool voor de corrumperende werking van geld.

Dat zit ook in onze schriftlezing over de tempelreiniging. Dat gaat niet om de vraag of je als gemeente wel een Actie Kerkbalans mag houden of in een kerk een boeken- of rommelmarkt kunt organiseren. Ook is er niet mis mee om wekelijks te collecteren voor het onderhoud van een oud monument als het onze, integendeel, dat houden we graag in stand. Maar de kwestie is dat geld en hebzucht het zicht op God en de naaste zo makkelijk verduisteren. Als deze dingen de boventoon gaan voeren in een tempel of kerk, dan staan ze God in de weg in plaats van hem te dienen. Je kunt nu eenmaal niet twee heren tegelijk dienen, leert Jezus ons al ikn de Bergrede. Je kunt niet God dienen én de Mammon. Het gaat hier dus om verantwoordelijk omgaan met je geld en je goed, ook als kerk.

Zo heeft een kerk altijd iets van reiniging en vernieuwing nodig. Ecclesia semper reformanda, zegt het Latijn: de kerk moet niet eenmalig maar voortdurend hervormd worden. Zit er nog genoeg heilig vuur en bezieling in ons, leven we nog steeds uit de liefde van Christus en de kracht van de Geest? Gaan we ook wel verstandig om met ons geld en goed? En zijn we ook op de goede momenten boos, dus niet bij het minste of geringste, maar op die momenten dat mensen in de mangel gaan en dingen echt scheefgroeien in deze wereld? Ook die heilige verontwaardiging hoort bij de navolging van Christus. We mogen delen in zijn passie, zijn hartstocht voor gerechtigheid en ook in zijn woede. Woede, juist dan als mensen in naam van God verrijken of de meest lelijke of pijnlijke dingen zeggen of doen. Woede als de naam van de Eeuwige ijdel wordt gebruikt, door die te verbinden aan dingen waar God niets mee te maken heeft. Ook die heilige woede hoort bij de navolging van Christus. Amen
 
terug